Οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ) είναι Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις - φορείς διαχείρισης έργων για τη διανομή των υδάτων άρδευσης, έχοντας, για περισσότερο από 50 έτη, την πλήρη ευθύνη για ορθή διαχείριση και διανομή του νερού στους αγρότες, υποστηρίζοντας το -νευραλγικής σημασίας- ελληνικό γεωργικό οικοσύστημα. Ο Γεώργιος Κανάκας, πρόεδρος του ΤΟΕΒ Χαλάστρας-Καλοχωρίου στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, εξηγεί πως οι Οργανισμοί ανταπεξέρχονται με επιτυχία και ασφάλεια στην αποστολή τους, καινοτομούν και, κυρίως, έχουν εγκατεστημένη στη φιλοσοφία τους τη βιώσιμη ανάπτυξη, πολύ πριν ο όρος αυτός γίνει ένας βαρύς τίτλος σχεδίου δράσης για τον πλανήτη.
Το βιώσιμο σύστημα τροφίμων είναι ανάγκη αλλά και κλιμακούμενη πρόκληση για τον σύγχρονο κόσμο., καθώς φαίνεται ότι μπορεί να ανοίξει με ευκολία ένα πολυπαραμετρικό κουτί της Πανδώρας αν διολισθήσει στον όρο «επισιτιστική ανεπάρκεια», με αχαρτογράφητες επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Στην Ελλάδα, η γεωργία υποστηρίζει διαχρονικά την εθνική οικονομία τόσο σε επίπεδο συμβολής στο ΑΕΠ και την απασχόλησή, όσο και στη δυναμική του εξαγώγιμου προϊόντος. Σε περιοχές όπως η Κεντρική Μακεδονία, η Δυτική Μακεδονία και η Πελοπόννησος απασχολούνται σχεδόν διπλάσια εργατικά χέρια συγκριτικά με τον αριθμό που αντιστοιχεί στο σύνολο της οικονομίας αυτών των περιοχών, ενώ η Αγροδιατροφή είναι το κύριο όχημα ανάπτυξης των περιοχών. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, η χαρακτηριστική ανθεκτικότητα που επιδείκνυε η γεωργία σε περιόδους κρίσεων έχει επηρεαστεί από τις παγκόσμιες παραμέτρους της οικονομικής αστάθειας, των εμπόλεμων συρράξεων, και κυρίως της κλιματικής αλλαγής που επιδρά με κύριο πλήγμα, αυτό της λειψυδρίας.
Αν κανείς λάβει υπόψη ότι ο κλάδος της γεωργίας είναι ο κυρίαρχος καταναλωτής νερού στη χώρα μας (80- 85% της συνολικής κατανάλωσης υδατικών πόρων) το λογικό συμπέρασμα είναι ότι, η διαχείριση των υδάτων πόρων είναι (ή οφείλει να είναι) ανάμεσα στις κρίσιμες προτεραιότητες του κρατικού μηχανισμού. Είναι όμως;
Το ελληνικό γεωργικό οικοσύστημα υποστηρίζεται από τους Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΟΕΒ) και διακρίνονται σε Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), που είναι Αγροτικές Συνεταιριστικές Οργανώσεις – φορείς διαχείρισης έργων για τη διανομή των υδάτων άρδευσης και σε Γενικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΓΟΕΒ). Η διαχείριση των εγγειοβελτιωτικών έργων είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς επηρεάζει την αποτελεσματικότητα της κατανάλωσης του νερού συνολικά στη χώρα, και όχι μόνο στη γεωργία.
Όσον αφορά τους ΟΕΒ, στην Ελλάδα εκτιμάται ότι είναι περίπου 450, ωστόσο λιγότεροι από 120 οργανισμοί παρέχουν εμπεριστατωμένα στοιχεία για τη λειτουργία τους και τη διαχείριση του νερού. Οι ΟΕΒ εξυπηρετούν περίπου 50% του συνόλου της αγροτικής γης, δηλαδή μια έκταση που προσεγγίζει τα 6 εκατ. στρέμματα.
Από την πλευρά τους, οι ΤΟΕΒ ανταπεξέρχονται με επιτυχία και ασφάλεια στην αποστολή τους για έξι και πλέον δεκαετίες. Καινοτομούν σύμφωνα με τις ανάγκες τους, αναζητούν την βοήθεια της έρευνας και επιστήμης για να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και κυρίως, έχουν εγκατεστημένη στη φιλοσοφία τους τη βιώσιμη ανάπτυξη, πολύ πριν ο όρος αυτός γίνει ένας βαρύς τίτλος σχεδίου δράσης για τη σωτηρία του πλανήτη.
Οι ΤΟΕΒ υπάγονται στις Περιφέρειες ενώ υφίστανται με νομοθετικό διάταγμα από το 1958, παρόλο που ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξη και το ρόλο τους. Το ανάπτυγμα λειτουργίας των ΤΟΕΒ, δίνει ο κύριος Γεώργιος Κανάκας, πρόεδρος του ΤΟΕΒ της Χαλάστρας-Καλοχωρίου στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, υπογραμμίζοντας τον κομβικό ρόλο τους, αλλά και την αναγκαιότητα της άμεσης αλλαγής του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας τους.
«Οι ΤΟΕΒ έχουν την πλήρη ευθύνη για την ορθή διαχείριση και διανομή του νερού στους αγρότες, σε ενδεδειγμένο χρόνο και ποσότητα. Το μέγεθος της ευθύνης μπορεί να γίνει αντιληπτό αν αναλογιστεί κανείς ότι, στην Κεντρική Μακεδονία, οι εδαφοκλιματικές συνθήκες ευνοούσαν ανέκαθεν την καλλιέργεια και παραγωγή μεγάλου αριθμού προϊόντων -σε ποικιλία και ποσότητα (ρύζι, βαμβάκι, καλαμπόκι, μηδική)- αποτελώντας έναν παράγοντα με σταθερά αυξανόμενη προστιθέμενη αξία στην τοπική οικονομία. Ένας βασικός εκπρόσωπος είναι το ρύζι που, για την Περιφέρειά, αντιστοιχεί στο 87% του πρωτογενούς εισοδήματος που δημιουργείται από την παραγωγή πανελλαδικά. Στο δικό μας ΤΟΕΒ, το ρύζι αποτελεί το 80% των καλλιεργειών και έχει υψηλές αρδευτικές ανάγκες. Οι τέσσερις μήνες καλλιέργειας του (Μάιος - Οκτώβριος) είναι δύσκολοι και κρίσιμοι από πλευράς διαχείρισης νερού, καθώς ενδεχόμενο έλλειμμα μπορεί να οδηγήσει, αναπόφευκτα σε καταστροφή των καλλιεργειών αλλά και αναστάτωση του οικοσυστήματος στο Δέλτα του Αξιού, μιας περιοχής που προστατεύεται από τη συνθήκη RAMSAR και το καθεστώς NATURA2000. Το νερό στην περιοχή προέρχεται από τον ποταμό Αξιό που εκτρέπεται με το φράγμα ΕΛΛΗΣ ΑΞΙΟΥ, στο ύψος της Ελεούσας, και τροφοδοτεί το αρδευτικό δίκτυο.»
«Κατά την τελευταία δεκαετία έχει σημειωθεί σημαντική μείωση στη διαθεσιμότητα του νερού και, , όταν η ποσότητα δεν επαρκεί για τις καλλιέργειες, χρησιμοποιείται ένα μέρος του νερού από τον ποταμό Αλιάκμονα. Ωστόσο, ο ΤΟΕΒ Χαλάστρας-Καλοχωρίου, που δραστηριοποιείται στην περιοχή, προχώρησε σε καίριες παρεμβάσεις. Συμπληρώνοντας περισσότερα από 60 χρόνια λειτουργίας του αρδευτικού έργου, παρότι υπάρχει συστηματική και καλή συντήρηση από μεριάς του ΤΟΕΒ, οι ρηγματώσεις και αστοχίες σε όλο το μήκος του δικτύου, σε συνδυασμό με το φυσικό φαινόμενο της εξάτμισης έχει υπολογιστεί ότι προκαλούν ετήσιες απώλειες της τάξης του 30-40%, σε ποσότητα αρδευτικού ύδατος.
Η εμπειρία μας, μας έχει διδάξει να αξιοποιούμε την περίσσεια του νερού κατασκευάζοντας υποδομές εντός του αρδευτικού δικτύου, συγκεντρώνοντας και αποθηκεύοντας αυτή τη ποσότητα σε στραγγιστικές, διώρυγες, παλιές κοίτες και κοινόχρηστους χώρους, επιτυγχάνοντας την επαναχρησιμοποίηση του νερού σε περίπτωση λειψυδρίας. Το σύστημα ανακύκλωσης του νερού υποστηρίζεται από σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό και αποτελεί μία εσωτερική καινοτομία και πρωτοβουλία του ΤΟΕΒ.
Ο ΤΟΕΒ Χαλάστρας-Καλοχωρίου, με 5.000 μέλη, έχει στην ευθύνη του 75.000 καλλιεργήσιμα στρέμματα (ρύζι- βαμβάκι- καλαμπόκι- μηδική), τα οποία βρίσκονται σε επίπεδο 2 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, γεγονός που κάνει τα εδάφη υφάλμυρα. Σε μια ευαίσθητη περιοχή όπως είναι η δική μας, όπου οι καλλιέργειες απαιτούν μεγάλες ποσότητες νερού, χρειάζεται συνεχής και σωστή διαχείριση ώστε να αποφεύγεται η άσκοπη χρήση του. Στο πλαίσιο αυτό, συνεργαστήκαμε με την ΕΥΑΘ και με τους Καθηγητές κ. Πανώρα Αθανάσιο, Γεωπόνο, και Σουπίλα Αθανάσιο, Χημικό Μηχανικό του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, την τελευταία 5ετία, ελέγχοντας την ικανότητα του νερού που προκύπτει από τη Μονάδα Βιολογικού Καθαρισμού της Θεσσαλονίκης να χρησιμοποιηθεί για την άρδευση των ορυζώνων.
Η διαδικασία της μελέτης διήρκησε 5 χρόνια, σε έκταση 10,000 στρεμμάτων και συμπεριέλαβε αυστηρό έλεγχο σε πληθώρα παραμέτρων όπως, η χημική ανάλυση του εδάφους, οι χημικές αναλύσεις, μικροβιολογικές και παρασιτολογικές εξετάσεις στα νερά και οι χημικές αναλύσεις των φυτικών ιστών στο τέλος της αρδευτικής περιόδου. Η μελέτη έδωσε άριστα αποτελέσματα, καθιστώντας κατάλληλο το νερό του βιολογικού καθαρισμού για το πότισμα 30.000 στρεμμάτων.»
«Τα προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει κάθε ΤΟΕΒ είναι πολλά, ωστόσο η πρακτική και η εμπειρία 35 χρόνων μου επιτρέπει να πω ότι οι λύσεις πρέπει να δοθούν, εστιάζουν μόνο σε 4 -5 σημεία, το πολύ. Κύριο και διαχρονικό ζήτημα ήταν και παραμένει το θεσμικό πλαίσιο, και όχι η χρηματοδότηση. Έχουμε έτοιμες και σύγχρονες τεχνικές υποδομές για την εξασφάλιση της επάρκειας νερού ακόμη και σε δύσκολες εποχές, γεωργικό εξοπλισμό τελευταίας τεχνολογίας και, εντέλει, καλούμαστε να παράγουμε προϊόντα με προστατευόμενη ονομασία προέλευσης, χρησιμοποιώντας τις υποδομές που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο του σχεδίου Marshall και την ΚΥΑ του 1958!
Επίσης, ακούτε συχνά για ΤΟΕΒ που αδυνατούν να ανταποκριθούν στα έξοδα ηλεκτροδότησης ή βρίσκονται στο χείλος της χρεωκοπίας εξαιτίας κακής διαχείρισης αλλά οφείλετε και να γνωρίζετε, επίσης, ότι οι ΤΟΕΒ συγκροτούνται από αιρετά μέλη της περιοχής, που σπάνια διαθέτουν γνώσεις management. Εμείς οι τοπικοί γνωρίζουμε καλά την περιοχή, το κλίμα, τις ανάγκες, το παρελθόν που μπορεί να δίνει λύσεις στο παρόν, αλλά χρειαζόμαστε και νέα παιδιά με κατάρτιση στη διαχείριση που θα δουλεύουν δίπλα μας για την ανάπτυξη των ΤΟΕΒ.
Όλα αυτά είναι γνωστά στο Υπουργείο Γεωργίας στο οποίο ζητάμε να μας βοηθήσει με θεσμική αλλαγή που θα μας καταστήσει ευέλικτους στη λειτουργία μας και στις κρίσιμες αποφάσεις που καλούμαστε να πάρουμε. Όταν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τις καλλιέργειες η απόφαση και η δράση γίνονται την ίδια στιγμή, αλλιώς 10.000 οικογένειες κινδυνεύουν να χάσουν τον κόπο τους αν περιμένουν την «προβλεπόμενη» διαδικασία ενημέρωσης του Υπουργείου. Σας είπα και πριν, δεν ζητούμε λεφτά αλλά ζητούμε να διαχειριστούμε τον προϋπολογισμό μας με καθεστώς που ανταποκρίνεται στις δικές μας ανάγκες, για να συνεχίσουμε να υπάρχουμε.
Το φυσικό περιβάλλον είναι ο δικός μας εργασιακός τόπος και εμείς οι ίδιοι δεν επιτρέπουμε καμία άκριτη παρέμβαση. Πληρώνουμε περιβαλλοντικό τέλος στο κράτος, αλλά ζητάμε αυτό να επιστρέφει στην περιοχή με έργα υποδομής. Η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία προβλέπει την ανταποδοτική επιστροφή του περιβαλλοντικού τέλους. Αν δεν εφαρμοστεί αυτό (παντού, όχι μόνο στους ΤΟΕΒ), απλώς δημιουργείται άλλη μια μονόδρομη διαδρομή χρημάτων προς την κεντρική διαχείριση, με κανένα πρακτικό αποτέλεσμα.
Εν κατακλείδι, οι ΤΟΕΒ έχουν αποδείξει ότι ανταπεξέρχονται με επιτυχία και ασφάλεια στην αποστολή τους για έξι και πλέον δεκαετίες. Καινοτομούν σύμφωνα με τις ανάγκες τους, αναζητούν την βοήθεια της έρευνας και επιστήμης για να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες και κυρίως, έχουν εγκατεστημένη στη φιλοσοφία τους τη βιώσιμη ανάπτυξη, πολύ πριν ο όρος αυτός γίνει ένας βαρύς τίτλος σχεδίου δράσης για τη σωτηρία του πλανήτη.»
Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή ή αναδημοσίευση, μερική ή ολική, του εν λόγω περιεχομένου. Το RAWMATHUB.GR διατηρεί το αποκλειστικό δικαίωμα δημοσίευσης και παροχής αδειών αναδημοσίευσης κατόπιν έγγραφης άδειας, επιφυλασσόμενο για την άσκηση κάθε νόμιμου δικαιώματος του. Εφόσον επιθυμείτε να χρησιμοποιήσετε το περιεχόμενο, παρακαλούμε επικοινωνήστε μαζί μας στο
